‘Heb je ‘t al gehoord, Ben wordt dominee,’ zeggen de mannen om een tafel vol bier in de voetbalkantine. Een kantineklant is ter ore gekomen dat ik in de kerk waar ik regelmatig kom, het ‘Verhaal uit de Zaal’ ga doen. Een variant op de ‘Preek van de Leek’. Op 9 februari 2020 vertel ik mijn verhaal.
Mijn moeder is blij dat ik ‘goed kan leren’. Haar droom is haar zoon ooit op een kansel te zien. Ik groei op met kerk, catechisatie en de school met de Bijbel. Maar: via een kleine transistorradio komt een andere wereld binnen.
Al gauw strijden andere interesses om voorrang. Manfred Mann staat in 1967 op nummer 1 met Ha ha said de clown, Bob Dylan zingt over tijden die veranderen en via een slimmigheidje krijg ik Atlantis van Donovan op mijn verjaardag. Mijn eerste singletje. Even later wint Ajax in Parijs in de verlenging de beslissingswedstrijd tegen Benfica.
Als duidelijk wordt dat mijn ambitie niet bij de theologiestudie ligt, hopen mijn ouders nog even dat ik organist word in de kerk. Ook dat zit er niet in. Keith Emerson van Emerson, Lake & Palmer en Rick Wakeman van Yes bespelen het klavier vele malen spannender dan de organist in de kerk, die elke psalm begeleidt met dezelfde lange noten.
Ik breng mijn jonge jaren door in een streng hervormde omgeving, katholieken zijn een ander soort mensen. Als het katholieke geloof ter sprake komt, wordt fijntjes verwezen naar de aflaatbrieven in de Middeleeuwen, waarmee gelovigen in naam van de Paus en Rome hun zonden konden afkopen. Katholieken denken door ‘goede werken’ de hemel te kunnen verdienen. Nee, zeggen de ‘zware’ volgers van Calvijn, de mens is gevallen in zonde, de hemel is voor weinigen weggelegd en te allen tijde een vorm van genade. Vertrouwen op een goede afloop legt het nogal eens af tegen de angst voor hel en verdoemenis.
In 1994 interview ik voor het Hoevelakens Nieuwsblad de honderdjarige Cornelia Hilhorst. Ze woont op haar eigen laantje, het Laantje van Hilhorst. Ik vraag haar omfloerst hoe zij op haar leeftijd tegen ‘de toekomst aankijkt’.
‘Wat zegt ie,’ krast Cornelia naar haar dochter Tonny, die het interview begeleidt.
‘Hij vraagt of je bang bent voor de dood,’ schettert Tonny in haar oor.
‘Nee, ik ben niet bang voor de dood,’ zegt mevrouw Hilhorst. ‘Ik heb niet heel góed geleefd, niet heel slécht geleefd, ik heb gewoon mijn best gedaan, en nu vertrouw ik erop dat Onze Lieve Heer het goed met me maakt.’
Ik ben jaloers op de bijna kinderlijke manier waarop mevrouw Hilhorst vertrouwen put uit haar geloof. Zo kan het dus ook.
Ik ben jaloers op de bijna kinderlijke manier waarop mevrouw Hilhorst vertrouwen put uit haar geloof. Zo kan het dus ook. Geen angst voor de dood. Gewoon erop vertrouwen ‘dat Onze Lieve Heer het goed met je maakt.’
Mijn levensgezel Elly put uit dezelfde katholieke bron. Samen bewandelen we in overdrachtelijke zin steeds meer het ‘Laantje van Hilhorst’, van angst naar vertrouwen.
En dan – 50 jaar nadat Feijenoord de Europa Cup wint en The Beatles met Abbey Road misschien wel het beste album aller tijden uitbrengen – vraagt predikant Ellie Boot van protestantse gemeente De Eshof uit Hoevelaken of ik tijdens een reguliere kerkdienst als eerste een ‘Verhaal uit de Zaal’ wil houden.
Een gevalletje ‘fight of flight’. Vluchten vind ik te gemakkelijk, ik zeg ja. Een jaar lang spookt het verhaal door mijn hoofd. Naarmate de datum van de dienst nadert, begint het meer en meer te knijpen achter mijn navel, maar op de dag zelf gaat het goed. Ik vertel waar ik vandaan kom, waar ik nu sta en welke rol mevrouw Hilhorst daarin speelt. De reacties zijn warm en intens.
Heel even ben ik een klein beetje een soort dominee. Mijn moeder kan tevreden zijn.
Ben Tekstschrijver
Bijna 1000 lezers gingen je voor.
Ben Tekstschrijver blogt ook op Zorgkaart Nederland, Mijnkwaliteitvanleven.nl, Taalvoutjes (Paus op non actief I Pferdreiten), Schrijven Online, D!scura, Nijkerk Nieuws en Aanlegplaats: thuishaven voor blogs vol literair talent en ook op Aanlegplaats: Ben de Graaf, het interview en De vangst van Ben de Graaf.
Verhaal uit de zaal klinkt al net zo lekker nuchter Hollands als Preek van de leek. Mooi stukje dominee. Over de roep van de muziek. God is a DJ preekte de dancehelden van Faithless al 😉
Luisteren met een radiootje naar een wedstrijd doet mij denken aan de bruiloft die ik had van een vriend op 24 mei 1995. Finale Champions League Ajax-AC Milan. De bruid had ons gewaarschuwd dat ze geen TV zouden aanzetten. En dus luisterden diverse gasten besmuikt in kleine groepjes naar de radio. Niet te opvallend natuurlijk. Samenzweringen van meer dan vier personen gebogen naar elkaar toe was al verdacht. En juichen, dat kon dus al helemaal niet. Een klein gebald vuistje kon nog net. Vergeet je nooit weer. Net als jouw onderzoekingen naar de letterlijkheid van de bijbel. Ik zag ook direct die drie dagen voor me dat Jonas in de walvis zat. Vreselijke lucht lijkt me ook.
De verlokkingen van Koning Voetbal, het gezang van de ‘sirenen’ uit de popmuziek, het leek haaks te staan op alles wat ‘écht belangrijk was in het leven’. Nu weet ik dat het een het ander niet uitsluit.
Ik heb zo’n vermoeden dat het na de 1-0 winst van Ajax die avond helemaal los is gegaan op die bruiloft.
Weer leuk geschreven Ben en daarom kun je een goed verhaal in de dienst vertellen.
Heel even ben ik een heel klein beetje een soort van dominee
Ben, een soort dominee is al voldoende. Helaas modern-speak: ‘sort of’
Verder prima verhaal over Tonny en haar moeder.
Je hebt helemaal gelijk, een ‘anglicisme pur sang’, om het eens in goed Nederlands te zeggen. Ik ga het meteen aanpassen.
Peter Purist, mijn ex-schoonvader, cum laude geslaagd en neerlandicus corrigeerde mij ooit. Quasi vermanend sprak hij: “Gerrit, taal leeft.” En dat bleek een eyeopener of oogopener zo u wilt. Hahaha… Stilstand is achteruitgang.
Taal leeft, zeker, helemaal mee eens. Wat mij betreft hebben we het in ons geval dan over de ‘Nederlandse’ taal. Ik kies hier daarom dan toch voor ‘oogopener’. 😉
Issuh goet hahaha! 😇👍
Mooi verhaal Ben!
Een goed verhaal uit de zaal. Was niet in de Eshof, maar hoorde erover en heb het teruggeluisterd. Persoonlijk, warm en boeiend.
Mooi en herkenbaar verhaal weer, Ben! Leuk om jouw terugblik te lezen.
Leuk verhaal weer, Ben. Ook ik herken die spagaat uit mijn jeugd: fanatieke katholieke vader die me elke zondag weer opnieuw naar die kerk wilde sturen en tegelijkertijd mijn liefde voor muziek. De muziek die het later ruimschoots zou winnen van dat beklemmende ouderlijk gezag. Een zeer bewuste keuze waarvan ik nog nooit een seconde spijt heb gehad. En dat laantje daar in de verte? Ach … aan het eind ervan is mijn inziens niet zoveel meer te beleven, maar voor mezelf weet ik dan allang: mijn leven was goed; de muziek soms zelfs nog beter…
Ik denk dat ik nu Hallelujah van Jeff Buckley even opzet.
Leuk verhaal weer – zelfs voor een atheïst als ik zelf ben…;-)
Dag Ben,
Wat vind ik dit een prachtig verhaal, heel herkenbaar. Jij hebt mooie woorden voor wat ik denk en niet zo kan omschrijven. Dankjewel.
Jij vindt het een prachtig verhaal, ik vind dit een prachtig compliment. Jouw woorden motiveren me om op deze manier door te gaan met het schrijven van blogs. Ook jij: dankjewel.
Ik weet nog, dat jij heel veel jaren geleden, het zal ongeveer 1967 geweest zijn, enkele
singles van The Beatles tweedehands van mij hebt gekocht. Ik weet geen titels meer.
Ik ben wel benieuwd, of jij je dat ook nog kunt herinneren.
Dat jaartal 1967 klopt vast en zeker, dat was het jaar dat ik via mijn transistorradio de top 40 ging volgen. Ha ha said the clown van Manfred Mann stond toen op nummer 1. Het kopen van singletjes kwam later, want mijn ouders legden liever platen van het Nunspeter Mannenkoor op hun Philips pick-up. Je zette de boel in beweging door de handel met naald even naar rechts te trekken. De speaker zat in het deksel. Mijn eerste singeltje dat ik op dit apparaat afspeelde, was Atlantis van Donovan. Dit werd geaccepteerd omdat ik hem cadeau kreeg (was opzetje) en de helft van de plaat Donovan ‘als een dominee’ zijn songtekst met gedragen stem aan het voordragen was. Pas op het eind begon de piano te hameren en het koor te zingen en werd het echt een popsong.
Ik weet ook nog dat ik het originele singletje Rock and roll music van the Beatles had. Dat nummertje koester ik nog steeds. Het trekt een vat aan herinneringen open.
Ik ben nu wel benieuwd welke singles van The Beatles ik van jou tweedehands heb overgenomen.
Goed is
dat je niet doet wat slecht is
Prent ze in het hart van je verstand, die woorden
Zeg ze voor je uit, gezegend ben je
Psalm 1, vrij
Huub Oosterhuis/Antoine Oomen
Dat zijn teksten om op te dromen van een andere wereld en vanuit je hart mee te zingen!
Niets aan toe te voegen, behalve dan dat ik blij ben met lezers die reageren met een gedicht als dit.
Dág even collega!,
Hoe anders kan het gaan dan bij jou thuis vroeger. Mijn ouders (moeder r.k., vader chr. gereformeerd) keerden de kerk de rug toe, want uiteraard sliep de duivel tussen hun lakens (spannend!). Bij de ouders van ma kwam meneer pastoor, bij de ouders van pa dominee en de ouderling: ze moesten het uitmaken met elkaar. De liefde besliste anders.
Toen ik opgroeide, schold mijn vader altijd op die schijnheilige gereformeerden. Het verhaal gaat dat bij hem thuis tijdens het bidden bij een ‘huisbezoek’ (huiszoeking noemden we dat) de ouderling een greep deed in de sigarendoos. Of het waar is weet ik niet, maar het zegt veel over hoe mijn vader er tegenaan keek.
De moeder van mijn vader, bij wie ik altijd soelaas zocht als ik van huis wegliep (gebeurde zeker drie keer per jaar), probeerde mij de liefde voor en van de Here Jezus bij te brengen. Stiekem was ik smoorverliefd op die slanke, mooie jongeman op de plaatjes in de kinderbijbel. Dat Hij niet met meisjes vree was een concept dat ik nog niet kon bevatten. Toen ik op mijn 38ste theologie ging studeren, riep mijn moeder vertwijfeld dat ze ‘me zo toch niet had opgevoed’. Dat had ze ook al geroepen toen ik vegetariër werd, dus ik was het gewend. En toen ik op mijn 46ste in mijn eerste en enige gemeente werd bevestigd, liep ze nogal verloren rond tussen al dat (gereformeerde!) kerkvolk. Ze snapte er echt helemaal niks van.
Over één ding ben ik dankbaar, namelijk dat ik pas veel en veel later dan gebruikelijk predikant geworden ben. In een seculiere omgeving heb ik altijd het beste gedijd. In een kerk vond ik het al gauw te benauwend en te star. De baan in Tergooi was mijn mooiste baan ooit. Kuitert zei het al: de kerk valt tegen en de wereld valt mee. Wonderlijk hoe het toch lopen kan.
Straks ga ik onder jouw woord, Ben, ‘ben benieuwd’!
Dit is wel een totaal ander levenspad dan dat van mij. Toch komen we qua geloofsopvatting uiteindelijk op ongeveer hetzelfde punt uit. Er leiden meer wegen naar ‘Rome’…
Dank voor je verhaal.
Hoi Ben,
Mooi verhaal weer. Herkenbaar, in die zin dat we het over jouw jeugd en achtergrond vaak gehad hebben op onze muziekavonden. Aan de andere kan ik me moeilijk verplaatsen in jouw gereformeerde achtergrond; ik groeide op in een gezin zonder kerkelijke achtergrond. Wel heb ik dezelfde normen waarden meegekregen; “opstaan voor een oudere misstaat niemand ” of iedereen met respect behandelen was bijvoorbeeld voor ons niet meer dan normaal. Het juk van een streng gereformeerde kerk is aan mijn deur voorbij gegaan.
Wel grappig om dan later aan jouw zijde bij de concerten van 16 Horsepower en Wovenhand te staan. Bands die de grote kerk in ons dorp “rechts voorbij gaan”. Ik las laatst nog een recensie dat een concert van Wovenhand bijwonen, een aanslag is op je inkasseringsvermogen. Vreemd dat je van die verstikkende muziek toch volop kan genieten.
En ja, of mijn grote liefde, die club uit de Maasstad, ook een vorm van religie is of dat dat gewoon in je dna zit, moeten we het nog maar een keer hebben op een van onze avonden.
Ik ga je verhaal uit de zaal nog even terugluisteren.
Groet!
ps. een buurjongetje van onze vorige woning waarvan de vader ouderling is bij de grote kerk, stond eens in de tuin op de glijbaan die omgebouwd was tot kansel, de dominee van de grote kerk na te doen. Dan gaan je nekharen wel overeind staan.
Hi Erik,
Zoals ik in mijn verhaal vertel: als ik mijn persoonlijke religieuze bron tot op de kern afpel, kom ik tot:
1) Geluk is geen recht. Als het je toevalt, is dat iets om dankbaar voor te zijn.
2) Geluk zit ‘m niet in materiële dingen. Geen bling, bling.
3) Geluk is niet egocentrisch. Je vindt geluk in verbinding met de ander.
4) Geluk vind je vanuit het besef deel uit te maken van een groter geheel (samenleving, natuur, milieu).
Ik besef terdege dat mensen op precies dezelfde kernwaarden uit kunnen komen vanuit een andere bron. Jouw normen en waarden hebben een andere oorsprong, maar zullen niet veel verschillen met die van mij.
Dit gezegd hebbende, als ik aan onze muziekavonden denk en aan de ‘verstikkende’ muziek van 16 Horsepower en Wovenhand, onder de ‘bezielende’ leiding van onheilspredikant David Eugene Edwards, dan denk ik aan onze andere muziekvriend, die op een avond Wire opzette. Donkerder dan donker, Joy Division was er een lichtvoetig bandje bij. Onze muziekvriend keek de kring eens rond, zag onze benauwde reactie, nipte nog eens van zijn glas wijn en zei: ‘Heerlijk, compromisloos, het bestaat nog.’
En dat buurjongetje? Wat is daar van terechtgekomen? Is hij theologie gaan studeren of speelt hij in een obscure band in de geest van 16 Horsepower?
Dankjewel voor je mooie en inhoudelijke reactie.
Hoi Ben,
Ook ik kom uit een christelijk gezin, Nederlands Hervormd om precies te zijn.
Een warm en veilig nest!
Nederlands Hervormde ouders en popmuziek liefhebbende kinderen gingen prima samen.
Mijn vader heeft mij als tiener samen met m’n vrienden diverse jaren naar het Lochems Popfestival gereden. Hij stond ons na te kijken, wachtend in de lange rij langharige in blauw denim geklede jongeren. Niet zijn smaak, maar hij gunde me zo dit plezier van die dag waar ik lang naar uit keek.
Wat de christelijke opvoeding betreft ben ik bij Adam en Eva en Kain en Abel afgehaakt als ik me goed herinner. Ik snapte maar niet hoe het verder ging…
Weer een mooie blog Ben !
Wat leuk om te horen dat je vroeger ook naar het festival in Lochem ging. De thuishaven van Normaal. Ik heb daar een band als Procol Harum nog gezien, en Chuck Berry (met als begeleiders de leden van Matchbox, zijn eigen band was onderweg ergens blijven steken).
Er was echter wel een groot verschil: mijn vader reed me niet naar het festival. We huurden met vrienden een busje. Heel lang haar had ik ook niet. Het kan wel zijn dat ik blauw denim droeg. We zijn mekaar niet tegengekomen, misschien was ik jouw smaak niet… 🙂
We hebben je verhaal gelezen en we herkennen ons er helemaal in, zoals de familie Verhoef heel gelovig maar toch nuchter tegen leven en dood aankijkt. Kee Hilhorst-Verhoef was een tante van mijn moeder, Greet Schouten-Verhoef, en is precies hetzelfde. In Baarn woonde nog zo’n Verhoef: tante Cilia, zus van Kee. Opa Wouter Verhoef paste goed in dat rijtje van zijn zussen en hij was vast ook heel oud geworden, maar in concentratiekamp Neuengamme was dat niet voor hem weggelegd. We denken met plezier terug aan al die Verhoefjes en fijn dat je over een van hen hebt geschreven.
Wat een leuke reactie uit een leuke – onverwachte – hoek.
Goed te horen dat jullie je als familie herkennen in het beeld dat ik beschrijf van mevrouw Hilhorst.
Dankjewel voor je reactie.
Wat een makkelijk leesbaar blog. Ik geniet ervan.
Dankjewel. Een tekst heeft in mijn ogen kwaliteit als hij helder en makkelijk leesbaar is, zonder kinderachtig te worden. Ik vind jouw reactie dus een heel mooi compliment.
Geloof me, je bent een goede verhalenverteller :).
Beste Ben,
We waren aanwezig bij je zaalverhaal, en zoals je bent, herkenbaar en beeldend bracht je je verhaal met af en toe een slok water om de stem goed te houden. Ontroerend mooi.
Zelf kom ik uit een conservatief hervormd gezin met duidelijke normen. Er werd bij het traporgel veel gezongen uit de “Johan de Heer”, en gingen zondags ter kerke.
Mijn muziek van toen en nog steeds is de blues, maar ook breed georiënteerd, waardoor Dylan, Boudewijn de Groot en de Beatles tot de favorieten behoorden.
Tijdens je verhaal kreeg ik het af en toe, mede door de ziekte in mijn lijf, te kwaad en nam de emotie de overhand. En helemaal op het einde van de dienst, het was ons lied, die we hadden gekozen voor onze huwelijkstrouwdienst. Tot slot weet ik nog van Ajax/Barca, maar niet meer wie Inge Danielsson is.
Groeten, Jaap
Hi Jaap,
Fijn dat je er was, en dankjewel voor je goede ‘recensie’. Dankjewel ook voor je persoonlijke ontboezeming, door persoonlijke omstandigheden kwam het verhaal extra binnen. En bijzonder dat het slotlied ‘Wat de toekomst brengen moge’ bij jouw een ‘eigen verhaal’ in herinnering riep.
En met Dylan en de Beatles noem je twee grootheden die ook op mijn favorietenlijst staan. Ook Boudewijn de Groot heb ik hoog zitten.
En wat die voetbalwedstrijd betreft: het was Ajax-Benfica, niet Ajax-Barca. Bij Benfica speelde Eusébio, de zwarte parel, een grootheid in 1969. De eerste wedstrijd in Amsterdam eindigde in 1-3 voor de Portugezen. De Europese droom leek voorbij. In Portugal kreeg Ajax onder aanvoering van Johan Cruijff het echter op zijn heupen, en won daar op zijn beurt met 3-1. De beslissingswedstrijd in Parijs daarna staat op mijn netvlies gegrift. Half Nederland reisde naar Parijs, het was een groot feest. Ik volgde als jongen van dertien de wedstrijd op tv, in zwart-wit. Toen is mijn liefde voor Ajax ontstaan.
Deze legendarische wedstrijd dus:
https://youtu.be/8LAbndUcjE4
Dat is het mooie van het leven. Je kan genieten van muziek, filosoferen over leven en dood en vele zaken delen met anderen. Zelfs spreken vanaf de kansel. Een bevoorrechte positie dunkt mij.
Een bevoorrechte positie, zeker, ik was vereerd dat ik hiervoor gevraagd werd. Maar spreken vanaf de kansel is wel iets anders dan schrijven achter je computer. Bij dat laatste voel ik me comfortabel, bij dat eerste niet. Maar ach, ik denk dan maar aan een vraag die het waard is zo nu en dan aan jezelf te stellen: wanneer heb je voor het laatst iets voor het eerst gedaan?
Mijn antwoord nu: 9 februari 2020.
Lieve Ben,
Ik heb je verhaal beluisterd en gelezen. Je ontroerde mij. Ik werd op een dubbele manier geraakt, wat ik kan samenvatten in één zin: omarm Jezus en je hoop op een genadige God mag zekerheid zijn/worden.
Liefs, zus Mieneke
Lieve zus,
Liefdevol. Dankjewel.
Wat een heerlijk stuk! Ik ben opgegroeid als katholiek op het platteland omringd door streng gereformeerden en zeer streng hervormden. Wij waren het gezin met het ‘blije’ geloof. Want inderdaad wij konden gaan biechten en verder leven….
Mooi hoe geloven samen kunnen komen, hoe we geïnspireerd kunnen raken door leken op de kansel.
En Ellie Boot, wat een fijne predikant. Misschien een piepklein beetje te maken met haar naam en geboortegrond?😁😁
Beiden uit Zeeland en beiden de achternaam Boot. Gek woord eigenlijk – Zeeland – bedenk ik me: zee en land, twee schijnbare tegenstellingen in één woord verenigd, net als bijvoorbeeld ‘boosaardig’ en ‘volledigheidshalve’. En de typisch Zeelandse naam Boot heeft vast en zeker ook iets met die zee van Zeeland te maken.
Misschien zijn jullie wel twee kapiteins op dezelfde boot en volgen jullie een vergelijkbare route naar jullie persoonlijke stip op de horizon.
Heel gaaf Ben! Meer vragen, dan antwoorden – YES! Een creatief, persoonlijk verhaal en wat heb je een fijne stem.
Dankjewel Jelte Carel dat je de moeite hebt genomen mijn verhaal te beluisteren. En ‘een fijne stem’, wat leuk, een compliment dat ik niet eerder hoorde.