Mijn geliefde vrouw, ik kan het niet geloven, ik ben het beste van mezelf verloren, jij was – zeker te weten – de liefde van mijn leven…
En dan stokt haar stem. Natalie Merchant draait haar rug naar het publiek. Verwarring in de zaal. Huilt ze nu?
Dat Natalie Merchant vanavond in Carré op het podium staat is op zich al een teken van veerkracht. Begin 2020 onderging de vroegere zangeres van 10.000 Maniacs een operatie vanwege een letsel in haar nekwervel, met mogelijk verlamming tot gevolg. Door de operatie zou ze haar stem kunnen kwijtraken. De operatie lukt, haar stembanden worden niet geraakt, ze kan nog zingen. Om dat te vieren brengt ze een cd uit en gaat ze op wereldtournee, beide onder de naam Keep your courage. Het concert in Amsterdam is het laatste optreden van de tour.
Natalie draait zich om, stapt weer naar de microfoon, maar voor ze het nummer opnieuw in kan zetten, slaat ze nogmaals de handen voor haar gezicht. Ze spoedt zich naar de zijkant van het podium. Het publiek heeft nu ook in de gaten wat er aan de hand is: het nummer Beloved wife over de liefde en het verlies van haar opa en oma grijpen haar nog steeds bij de strot. In een interview in Psychology Today zegt ze: ‘De dood van mijn oma en die van mijn opa die daarna doodging vanwege een gebroken hart – het is mooi, maar het is ook zo verdrietig.’
Elke trainer in ‘spreken in het openbaar’ kan je vertellen dat je je publiek kunt ontroeren als je oprecht bent én als je voldoende afstand hebt genomen. Een boek schrijven in de emotie van een heftige gebeurtenis werkt ook niet. Eerst afstand nemen is dan het devies. Je publiek in ontroering meenemen is prachtig, maar het is niet de bedoeling dat je zelf in snotteren uitbarst.
Bij uitvaarten is dat afstand nemen lastig. Daar is de tijd te kort voor. Het rauwe verdriet roept tranen op, niemand die je dat dan kwalijk neemt. Toen ik zelf tijdens de uitvaart van mijn moeder het woord kreeg, wist ik vooraf al precies waar de moeilijke momenten zouden komen. Je kunt dan even water drinken, je herpakken en weer verder.
Als je zingt, is dat lastiger. Ik heb daarom groot respect voor mensen die tijdens een uitvaart een lied zingen zonder te breken. Elton John bijvoorbeeld die Candle in de wind zingt tijdens de begrafenis van Lady Di. De hele kerk zit te snotteren, de zanger zingt. Mijn kaarsje zou tijdens het zingen bij de eerste windvlaag al uitgaan.
Het publiek in Carré voelt dat de emotie van de zangeres oprecht is en staat massaal op om haar al applaudisserend door het nummer heen te trekken. Of ze willen zeggen: houd moed Natalie, keep your courage. Dat lukt. Natalie Merchant herpakt zich en worstelt zich naar het einde van het lied. Als de laatste tonen van de strijkers wegsterven, is het applaus van de uitverkochte zaal ovationeel.
Feit is dat ze diep gaat en zich durft te laten zien – in al haar kwetsbaarheid, in al haar emoties.
Wat kan dit geweest zijn? Stemt het laatste optreden van de tour haar melancholisch? Zijn het gelukstranen omdat ze na haar fysieke malheur haar tournee tot een goed einde heeft weten te brengen? Ik lees op internet dat ze deze tour eerder emotioneel werd: tijdens haar optreden in Portland in de Verenigde Staten krijgt ze tranen bij King of May, een nummer dat ze schreef voor de herdenking van beat poet Allen Ginsberg. Misschien is ze gewoon een sensitief persoon en zitten de tranen bij haar sowieso hoog.
Feit is dat ze diep gaat en zich durft te laten zien – in al haar kwetsbaarheid, in al haar emoties. Je kunt een speld horen vallen, de zaal voelt dat het écht is. Als ze het lied over haar opa en oma afmaakt, golft de emotie als een gelukzalige vioolpartij door de zaal. Zolang er mensen zijn die op een podium klimmen en laten zien dat je een kwetsbaar mens mag zijn, mogen we moed houden.
Ben Tekstschrijver
Als artiest je publiek ontroeren, is een gave. Met een speech mensen raken: ook mooi. Enige afstand is dan wel vereist, het is niet de bedoeling dat je zelf gaat snotteren. Of is dit juist puur en krachtig? Wat zijn jouw ervaringen?
Bijna 1000 lezers gingen je voor.
Ben Tekstschrijver blogt ook op Zorgkaart Nederland, Mijnkwaliteitvanleven.nl, Taalvoutjes (Paus op non actief I Pferdreiten), Schrijven Online, D!scura, Nijkerk Nieuws en Aanlegplaats: thuishaven voor blogs vol literair talent en ook op Aanlegplaats: Ben de Graaf, het interview en De vangst van Ben de Graaf.
Fijne blog weer Ben!
Als ik spreek in het openbaar probeer ik altijd persoonlijke ervaring en humor in mijn speech te verwerken. Of ik daarmee de toehoorders raak? Ik weet het eigenlijk niet. Wel herinner ik me het beeld van (glim)lachende mensen.
Jou kennende heb jij je met een toespraak altijd wel onder controle. En ook als je ontroering op wilt roepen met je woorden, is de gangbare gedachte dat je beter niet zelf in huilen uit kan barsten. Daarom was ik verrast dat een professional als Natalie Merchant tijdens een optreden – aan het eind van haar tour, hoe vaak had ze dit lied al wel niet gezongen? – toch zelf geëmotioneerd werd. Ik ging wel met haar mee, dat wel, dus het had wel effect…
Mooi, Ben. Ik was er ook! Je beschrijft het precies zoals ik het beleefde. Ik vond het een klein beetje vervelend dat ze uit haar rol schoot als artiest (in de zin van: artiesten kunnen dit), maar tegelijkertijd vond ik het juist heel mooi dat ze zich kwetsbaar opstelde. En de rest van het concert was zo magisch dat ik sowieso in een soort benevelde toestand raakte. Enorm genoten!
Merchant was Magisch!
Emoties overbrengen: de een spreekt in het openbaar op een crematie, een ander ontroert Carré met een hartverscheurend lied. Ik heb ooit (om zeker te zijn van mijn zaak) een nogal moeilijke en persoonlijke tekst zó vaak hardop voor mezelf herhaald, dat alle kracht eruit was. Niet meer doen. Dan maar even stoppen met praten of zingen; diepe zucht, slok water, echt ze helpen. Maar je emoties en de daarbij behorende tranen blijven hierdoor wel echt.
Eens, dat is ook mijn ervaring. Zeker als je spreekt op een uitvaart. Zingen lijkt me dan weer wat lastiger, dan lijkt het me moeilijker ‘even te stoppen’. Ik kan niet zingen, dus daar begin ik sowieso niet aan. En natuurlijk: je woorden moeten niet doodslaan. Liever puur en krachtig (met alle emoties van dien…)
Maar een doorgewinterde artiest die aan het eind van haar tour geëmotioneerd raakt bij een lied dat ze al talloze malen gezongen heeft? Dat vond ik wel bijzonder.
Toen ik predikant was in Warffum overleed in de laatste week dat ik daar was (voordat ik naar Tergooi ging) een jonge vrouw, zo eind dertig. Ooit was haar milt operatief verwijderd. Toen ze een bacteriële infectie kreeg werd haar dat – mede daarom – fataal. Ze had een man en twee kindertjes. Iedereen was kapot van verdriet.
Omdat ze lid was van mijn kerk, zou ik de uitvaart verzorgen en ik kan je wel zeggen dat dat een zware klus was. De emoties liepen tijdens de voorbereidingsgesprekken hoog op en ook ik had het zo nu en dan te kwaad. Ik had haar goed gekend omdat ze de leiding had over de kinderkerk en we vaak moesten overleggen.
Vlak voor de kerkdienst zag ik al mensen huilend de kerk binnenkomen en toen de dienst begon zat vrijwel iedereen zachtjes te sniffen, overal zakdoekjes en gesnotter. En een tjokvolle kerk.
Ik dacht, dit gaat me niet lukken, m’n keel kneep zich samen, m’n ogen lekten en m’n stem trilde bij de eerste woorden.
Ik voelde een zucht door de kerk gaan als het ware en realiseerde me dat iedereen me bezorgd aankeek. Ik realiseerde me ook dat ik me moest vermannen. Juist ik, juist nu, mocht het niet verliezen.
En Ben, het lukte. Vanaf dat moment werd ik rustig en kon ik verder gaan. De emotie bleef maar stond in dienst van de gesproken woorden.
Toen het Amen had geklonken, liepen de aanwezige ambtsdragers naar de consistorie. Toen de deur achter ons dichtviel brak er iets en vielen we elkaar huilend in de armen. Toen mocht het.
Dit is mooi, omdat hier de professional spreekt. Zoals Natalie Merchant als professional op het podium van Carré stond.
Van jou als professional werd in die kerk verwacht dat je troostvolle woorden sprak. Ze hadden jou nodig als dominee, als professional.
Filosofe Marjan Slob zou zeggen: als je op het podium staat, speel je een rol. Maar, zegt Slob, belangrijk is dat je als professional, als artiest, als dominee wel de coulissen in kunt. Dat je een ruimte hebt buiten het podium waar je die rol niet hoeft te spelen. Waar je jezelf kunt zijn. Voor jou was dat de consistorie. Daar hoefde je even geen dominee te zijn en mocht je het verdrietige mens zijn dat je op dat moment was.
Het blog Filosofische kijk op David Bowie (https://www.bentekstschrijver.nl/filosofische-kijk-op-david-bowie) gaat hier ook over.
Ik ben lid van de Western Front Association, een club die zich intensief bezighoudt met alle aspecten van de Eerste Wereldoorlog. Elk jaar worden er excursies georganiseerd naar de slagvelden van zowel het Oost- als het Westfront. Aan het Westfront is, naast Verdun en de Somme, uiteraard het stadje Ieper regelmatig het doelwit, omdat daar drie zware veldslagen hebben plaatsgevonden. Rondom Ieper is het aantal soldatenkerkhoven niet te tellen, sommige met duizenden, andere met slechts tientallen zerken of minder. Tussen al die zeeën van witte stenen, marmeren gedenktekens en gemillimeterde gazons bezoek ik het liefst het ereveld van Vladslo in Vlaanderen. Het is vergeleken met alle pracht en praal een sober Duits kerkhof, dat zich uitstrekt in een bos en oogt als een groene kathedraal. Hier geen eindeloze rijen zerken, maar 1200 arduinen tegels met op elke steen pakweg 10 à 20 namen van jonge mannen, die aan het front hun leven lieten, in het totaal ruim 25.000 slachtoffers. Daartussen verstrooid staan 2 aan 2 eenvoudige donkerstenen kruisen. In het midden staat de beeldengroep het treurend ouderpaar van Käthe Kollwitz. Een vader en moeder knielen in diep verdriet neer en vinden geen troost bij elkaar. Aan hun voeten ligt de steen van Peter Kollwitz, hun zoon van 18 jaar. De Vlaamse troubadour Willem Vermandere heeft daarover een ontroerend mooi lied geschreven. Tijdens mijn lezingen over de Grote Oorlog lees ik dat gedicht altijd voor. Er zit een passage in, waarbij mijn stem altijd breekt. Ik weet precies waar en ik voel het aankomen en toch lukt het me nooit om dat couplet zonder emotie te lezen. Aanvankelijk vond ik dat vervelend, maar nu heb ik me ermee verzoend. Hier volgen de bewuste regels:
Voor al dat nutteloos sterven,
al dat afgeknakt jong leven,
waar is die God van den hemel,
die ons hier vrede kan geven,
waar zijn nu de dwaze officieren,
al die leugens zo lelijk gelogen,
niets dan versteende vaders
en moeders diepe gebogen.
Ik heb hetzelfde: er zijn een paar persoonlijke verhalen waar elke keer op hetzelfde moment bij mij de emotie fysiek een uitweg zoekt. Jij hebt dat, ik heb dat en ik vermoed dat Natalie Merchant dat ook heeft.
En wat een aangrijpend gedicht. Helaas weer bedroevend actueel.
Prachtig Ben! Ook ik heb bewondering voor artiesten die dit kunnen en durven! Zoals Karin Bloemen met haar lied over het overlijden van haar moeder. Iedere keer dat ik het hoor houd ik het niet droog en bewonder ik haar als artiest dat het haar wél lukt om het te zingen.
Ik deel je bewondering, ik denk dat het mij niet lukt. Sowieso niet, omdat ik niet kan zingen, maar afgezien daarvan…😉
Een ontroerend mooi verhaal!
Wouter, je noemt het verhaal ‘ontroerend’ en ‘mooi’. Die woorden zijn ook van toepassing op het optreden van Natalie Merchant in Carré: ontroerend en mooi. Wat jou betreft is dit blog ook in deze lijn geschreven, daar ben ik blij om. Dankjewel.
Wat een juweel weer Ben!
Fantastisch ook de reacties, bijzonder mooie ervaringen met de emotie.
Muziek spelen op een begrafenis gaat diep maar is ook erg dankbaar. Ooit werd ik gevraagd om tijdens de uitvaart van mijn schoonvader zijn lied ‘Blowin’ in the wind’ te spelen. Dat was op Texel in een klein kerkje. Prompt de mondharmonica vergeten natuurlijk. De koster had er nog wel 1 liggen van zijn kinderen, maar dat was goed bedoeld maar niet de goede hiervoor.
Het was het laatste onderdeel van de dienst. 1e couplet ging goed. Tijdens het refrein begon iemand zacht mee te zingen. Bij het tweede refrein al meer en het refrein daarna een ieder die kon. Heel sereen.
Ik stak mijn vinger op en stopte met spelen en zingen. Heel warm en gedragen werd het refrein nog een keer gezongen. Zo mooi, Heel mooi. Heel vet mooi!
Toen ik mij omdraaide om mijn gitaar weg te zetten merkte ik dat er een traan over mijn wang liep. Weet nu nog niet of iemand dat gezien heeft.
Het was werkelijk prachtig om te doen.
Wat ik hier maar mee wil zeggen dat als ze jou vragen om een lied te spelen. Doen!
Dank je wel Ben en alle anderen.
Een juweel van een reactie, dankjewel.
uit ervaring, naarmate ik ouder wordt, mijn tijd korter, mijn toekomst kleiner heb ik bemerkt dat mijn emoties moeilijker in bedwang te houden zijn maar wanneer je avond aan avond optreedt en ook nog met hetzelfde programma is de emotie in bedwang te houden.
ln t verleden zag ik een blues zangeres op het podium huilen, maar 2 dagen later in een ander theater deed ze het opnieuw, het hoorde bij de show.
Oeps, naast een zangeres ook een goeie actrice dus…
Bij Natalie Merchant hoorde het niet bij de show, althans, ik heb diverse recensies van haar optredens gelezen en nergens werd gewag gemaakt van huilen, op één optreden in Amerika na. Het publiek voelde ook dat het echt was en stond daarom massaal op om haar ‘door het nummer heen te helpen’. En misschien merkt Natalie met dat ze ouder wordt ook dat ze sneller geëmotioneerd raakt…