De dominee vraagt in zijn gebed of God tijdens de viering aanwezig wil zijn en ons iets wil laten zien wat we nog niet eerder hebben gezien. Een doorkijkje, een gedachte…
Even later leest hij het verhaal van Nicodemus, een godgeleerde uit de tijd van Jezus. Ik denk terug aan mijn jonge jaren op de Veluwe. De kerkbanken waren hard, de preken duurden lang en de psalmen sleepten zich door de hele noten tergend traag voort. De voorgangers op de kansel bedienden zich van ‘de Tale Kanaäns, de woorden van de Bijbel had je letterlijk te nemen. Dat leverde diepgravende discussies op: is de wereld écht in zeven dagen geschapen? Heeft de slang in het paradijs écht gesproken tegen Eva? Werd profeet Bileam daadwerkelijk staande gehouden door zijn pratende ezel?
Nicodemus kwam tijdens die kerkdiensten regelmatig langs. Als balorige kerkjongetjes noemden we hem soms giechelend Nico de Mus. Hij legt Jezus een theologische vraag voor. Om in de hemel te komen, moet je volgens de oude boeken ‘wedergeboren’ worden. Nicodemus snapt dat niet. Als je oud bent kun je toch niet terugkeren in de moederschoot en opnieuw geboren worden? Het antwoord is duidelijk: je moet dit geestelijk uitleggen.
Nicodemus vertaalde de Bijbel letterlijk. Daardoor liep hij vast. Het bevrijdende antwoord dat hij krijgt: denk meer ‘out-of-the-box’.
’s Middags loop ik in het bos mijn hardlooprondje, mijn hondje een paar meter voor me. Vaak is dit een moment dat de geest gaat waaien. Nu waait de preek van die ochtend voorbij. Nicodemus vertaalde de Bijbel letterlijk. Daardoor liep hij vast. Het bevrijdende antwoord dat hij krijgt: denk meer ‘out-of-the-box’. Dit werpt licht op al die discussies uit mijn kindertijd. De wereld letterlijk in zeven dagen geschapen? Slangen en ezels die praten? Het antwoord: interpreteer de tekst niet letterlijk. Vertaal de woorden zodat je er in spirituele zin mee verder kunt.
Het ‘doorkijkje’ verrast me. Was dit nu zo’n doorkijkje waar de dominee het over had? Of neem ik zijn woorden nu te letterlijk?
Ben Tekstschrijver
Bijna 1000 lezers gingen je voor.
Ben Tekstschrijver blogt ook op Zorgkaart Nederland, Mijnkwaliteitvanleven.nl, Taalvoutjes (Paus op non actief I Pferdreiten), Schrijven Online, D!scura, Nijkerk Nieuws en Aanlegplaats: thuishaven voor blogs vol literair talent en ook op Aanlegplaats: Ben de Graaf, het interview en De vangst van Ben de Graaf.
Ik heb gelijk jouw blog gelezen, ben nu wel nieuwsgierig geworden, nadat we het erover hebben gehad. En ik vind het een prachtig stukje! Wat mooi hoe je tijdens het hardlopen zo’n doorkijkje had. Zo overkomt mij dat wel eens tijdens het baantjes trekken in het zwembad. Alsof er door de fysieke inspanning in je hoofd venstertjes ontstaan. Een doorkijkje naar Nicodemus deze keer. En ineens een inzicht dat Jezus toen al zei dat je de dingen niet te letterlijk moet nemen.
En theologisch helemaal verantwoord, hoor. Woorden van toen die nu tot jou gaan spreken, daar gaat het om!
Ik heb hem ook gelezen en Ellie Boot heeft geduchte concurrentie 😉 ha, ha. Ik keur hem ook goed.
Naast Nico de Mus hadden wij nog meer ‘briljante’ vondsten in de Bijbel.
De leukste is die van Herman Finkers. Hij heeft een keer in de KEI-week (introductieweek studenten in Groningen) een dienst geleid voor het Groninger Studentenpastoraat. Het Bijbelverhaal vertelt volgens mij van Elia die zich terugtrekt in de woestijn en vervolgens staat er: en hij at sprinkhanen en wilde honing. Exegese Finkers: tekst is onduidelijk. At hij sprinkhanen, maar wilde hij eigenlijk honing OF at hij sprinkhanen EN wilde honing?
Volgens mij ook hier de bedoeling van Finkers wat ruimer te denken dan de woorden alleen, de woorden gebruiken als vensters die je ook af en toe open kunt zetten voor een nieuw perspectief.
Fijne vakantie en we wachten de volgende blog van dominee Ben in spanning af.
Wat een juweeltje weer!
Wat je schrijft, herinnert mij aan míjn kindertijd. Ik was de jongste van zes en een nakomertje. Na elke maaltijd werd bij ons thuis door de kinderen voorgelezen uit de Bijbel (ja, ja, die met een kapitaaltje..). Ik was trots toen ik eindelijk zo ver was dat ik ook aan dat ritueel mee mocht doen. Het stukje dat ik las ging over Stefanus, in de oude spelling Stephanus. Moeizaam spelde ik de letters en las hardop: Step Hanus. Mijn grote broers kwamen niet meer bij van het lachen. Hevig beledigd barstte ik in tranen uit. Sindsdien droeg ik de bijnaam Piepertje.
Een andere jeugdherinnering: de Kerstviering van de Zondagsschool. Het beeld van die enorm hoge boom in de kerk met echte kaarsjes en de emmers zand eronder is levendig. Aan het eind van de viering mochten we allemaal een mooi ingepakt boekje van onder de kerstboom halen. Het mijne heette: ‘Jezus roept je’. Dat was heel herkenbaar. Ik had drie grote zussen en die riepen mij ook best vaak.
Dan nog even iets over taal als primaire levensbehoefte. Ik ben net terug van een stilteretraite in het Dominicanen klooster in Huissen en heb weer eens ervaren dat communicatie niet altijd taal nodig heeft. Vier dagen in absolute stilte doorbrengen met 15 mensen en je toch zeer verbonden voelen met elkaar. Dat is heel bijzonder. En ook: vier dagen je telefoon op de vliegtuigstand laten. Daar zag ik best tegenop, maar ook dat is me alles meegevallen. We hoeven echt niet altijd aangesloten en bereikbaar te zijn. Het is wel erg fijn om in zulke dagen de aansluiting met jezelf weer te maken. Rustgevend en inspirerend!
Het was Ken Wilber die dat prachtige idee van wedergeboorte uitwerkt. Ik dacht in het boek The Atman Project, maar het kan ook uit een van z’n andere boeken komen. Wilber is psycholoog en schrijver en geeft het gedachtegoed van de guru’s een plek binne de officiële psychologie. Transpersoonlijk is een andere term die hij uitlegt op een overtuigende en heldere manier. Wat mij helpt beter de weg te vinden in deze chaotische tijdgeest.
Volgens de Zweefkezologie is wat wij geboorte noemen een fysieke geboorte waarop je fysiek op jezelf kunt staan. Bij wedergeboorte wordt je geestelijk geboren en kom je in de geest op jezelf te staan. Bij de fysieke geboorte hoort een fysieke familie en ontwikkel je je fysiek, je lichaam dus.
Bij de geeslelijke geboorte hoort een geestelijke familie. Je zogenoemde geestverwanten, en ontwikkel je je geest, je spiritualiteit dus. Zo leven we in een fysieke wereld en in een geestelijke wereld. Die werelden op elkaar afstemmen opent het hart. Wat letterlijk waar is, is ook figuurlijk waar. Maar je begrepen voelen vereist beslist een geestverwant.
Ben, fijn dat je schrijft.
Got to be good looking, course it’s so hard to see…
Wedergeboorte: Ryan Adams, Down the Rabbit Hole, Beuningen, 26 juni.
Intrigerend blog.
De titel ‘Nico de Mus’ bleef haken… Onlangs maakte ik in Amsterdam een overweging rond Nicodemus, en zowel mijn collega als enkele gemeenteleden vertelden dat ze vanuit hun jeugd op deze grap van N d M waren gewezen 😉 Wat kunnen dominees toch flauw zijn…
Wellicht preekte jouw dominee ook op zondag Trinitatis over deze tekst… Hoezo niet letterlijk nemen van toepassing… Ik heb met het leesrooster het verhaal van Nicodemus verbonden met Mozes. En met een mooi gedicht. Omdat taal ook jou inspireert, mail ik je de overweging. Gewoon ouderwets, dus niet via een reactie op de site.
Lijkt me nog steeds leuk je een keer in het echt te zien. Ook ik loop graag hard en ja, wat een goede ideeën doe je dan vaak op – hoewel je die snel op moet schrijven, omdat ze ook zomaar weer verwaaien. Heerlijk toch?
Ja, heel grappig dat Nico de Mus echt een naam is die ik als goed protestants opgevoed meisje meteen met Nicodemus verbind, en ook meteen weet wie dat is.
Ook voor mij geldt dat ik de bijbel al lang niet meer letterlijk kan nemen. Hoe grappig zijn ook niet de voorbeelden die Maarten ’t Hart in zijn boeken aandraagt: als de ark van Noach echt zo gevuld geweest zou zijn met alle paartjes dieren die bestaan, twee-aan-twee en van sommige dieren zeven, dan zou alleen het laden van de ark al twintig jaar geduurd hebben. En het meest grappige is dat hij als kleuter dacht dat de engelen de hemel aan het frezen waren, want er staat in het bijbelverhaal van de geboorte van Christus: zij vreesden met grote vreze. Laat ik die fout nu exact hetzelfde hebben gemaakt, mijn vader was immers tuinder en voor mij freesde je de grond!
Ik heb de laatste bijbelvertaling van kaft tot kaft gelezen. Gewoon, omdat ik nu ook wel eens al die apocriefe boeken gelezen wilde hebben. Grappig genoeg is dat enorm verrijkend voor de kennis van kunstgeschiedenis, mijn grote hobby. Af en toe las ik iets waarvan ik dacht: wauw, dat ik dat nooit zo eerder heb gelezen! Maar ook zoveel tegenstrijdigheden, dat ik ondanks het feit dat ik geloof toch best een vrije geest te hebben, echt niet met alles in spirituele zin verder kan. Helaas. Maar ik kan er in elk geval nog een leuk schilderij of een beeld van maken!
Opnieuw prijs ik me gelukkig dat ik een ‘ongodsdienstige jeugd’ heb gehad. Wat bij mij ontbreekt aan bijbelkennis wordt ruimschoots gecompenseerd door opluchting dat ik niet eindeloos lang op zondag (soms twee keer!) als gedoodverfde zondaar in de kerk hoefde zitten, luisterend naar geselende woorden van een deprimerende en humorloze ‘zware dominee’. Opgezadeld met vraagstukken waar je zeker als kind geen weg mee weet. Beladen met schuldgevoelens omdat je, opgescheept met de erfzonde, geneigd bent tot alle kwaad. Het zal natuurlijk niet in elke kerk er zo aan toe zijn gegaan maar jouw verhaal lezend heb jij daar toch wel een tik van meegekregen.
Dat ik theologie ben gaan studeren komt door mijn oma, zij had een rotsvast geloof maar oordeelde nooit over een ander. Mild en liefdevol liet ze mij kennismaken met de bijbel. Jona die door de walvis wordt opgeslokt, Jezus die over het water loopt, Lazarus die van dood weer springlevend wordt: ik werd er vrolijk van, zag Jezus als een kruising tussen een tovenaar en een goede fee. Ik maalde er dus niet om of hij nu man of vrouw was. Sowieso leek hij meisjesachtig in de kinderbijbel van oma, tenger, met verfijnde gelaatstrekken en lange blonde lokken. Tja…
Die naieve voorstelling nog niet ontgroeid vroeg ik me soms wel af hoe de hemel al die miljoenen mensen herbergen moest. Hoe het er in de hel aan toeging. Middeleeuwse schilderijen waren op dat punt niet geruststellend. Ook de wederopstanding zag ik als een logistiek gigantische operatie.
En nu? Meer zoeker dan vinder kan ik me verheugen in die anekdote over twee Duitse monniken die in de hun toegemeten spreektijd graag filosofeerden over de hemel, met name over hoe die hemel er uit zou zien (de kwestie of er wel een hemel bestond was kennelijk niet aan de orde). Ze spraken af dat degene die als eerste zou overlijden na een jaar terug zou komen om verslag te doen: kwam de hemel overeen met de voorstelling die ze er van hadden gemaakt? Zo geschiedde, maar de achtergebleven monnik, bloednieuwsgierig natuurlijk, moest het doen met de cryptische uitspraak van de ingewijdene: de hemel? Totaliter Aliter!
Ik vond veel herkenning in je laatste blog, en het zette mij aardig aan het denken. Herkenning vanwege de ‘doorkijkjes’ en ‘out of the box denken’ en ik zou er nog aan toe willen voegen ‘de wind door je haren voelen’. (Hardlopen lijkt me ook een gezonde sport voor de geest!) Zomaar dingen van een heel andere kant kunnen bekijken. Ik vind dat bevrijdend: even op het andere been gezet worden, geen eenduidige uitleg, er zit nog veel meer in…
Dat was de herkenning, maar wat zorgt er nu voor dat jouw blog nog regelmatig terugkomt in mijn gedachten. Dat is de ‘aanleiding’: waarom ging Nicodemus eigenlijk naar Jezus? Ik dacht altijd omdat hij iets niet begreep, maar als je het verhaal leest, had onze Nico helemaal geen vraag: hij vertelde alleen dat hij Jezus wel zag zitten. Vervolgens zorgt Jezus voor een vraag. Aardig zoals een verhaal anders ‘opgeslagen ‘ wordt.
Het afgelopen jaar kom ik erachter dat dit met veel meer ‘beelden’ van bijbelverhalen is. Zo staat nergens in de Bijbel dat er een os en een ezel in de (kerst)stal waren. Bij woorden en verhalen mogen we een frisse wind laten waaien om ze anders te laten spreken, maar beelden kunnen soms wel stormen gebruiken, of ben ik nu te protestants?
Bedankt voor je blog, het was weer genieten!