Met handtekeningen worden huwelijken gesloten, coalitieakkoorden ondertekend en oorlogen beslecht. Als je ergens een handtekening onder zet ‘onderschrijf’ je iets. Een krabbel zetten heeft kennelijk iets te maken met schrijven. Maar wat als schrijven niet lukt? Wordt het dan een kruisje?
Ik zit in de bibliotheek van Nijkerk en luister naar een lezing van schrijver Abdelkader Benali. Hij vertelt over zijn moeder. Ze spreekt alleen Berbers, is nooit naar school gegaan, kan niet schrijven. Omdat ze niet kan schrijven, heeft ze – dat verband heb ik zelf nooit gelegd – ook geen handtekening. In geval van nood zet ze een kruisje.
Mensen die niet konden schrijven, gebruikten vroeger een X als handtekening. De X is de handtekening van de ongeletterde, lees ik. Grappig – denk ik dan – dat Elon Musk zijn platform X noemt. En zou zijn zevende kind X Æ A-Xii (roepnaam X) straks ook een kruisje zetten als handtekening?
Gesprekken met officiële instanties vindt de moeder van Abdelkader eng en spannend. Haar zoon gaat dan mee als begeleider en tolk. Tijdens een afspraak op het gemeentehuis moet onvoorzien een formulier worden ondertekend. De gemeenteambtenaar ziet dat de vrouw voor hem met een vragende blik hulp zoekt bij haar zoon. Hij voelt haar schaamte en lost het menselijk op. Terwijl hij Abdelkader veelbetekenend aankijkt, zegt hij: ‘Ik ga even koffie voor ons halen. Tot straks.’
Het geeft moeder en zoon de tijd om samen het moment van tekenen te oefenen. Als de ambtenaar terug is, zet zijn moeder iets op papier dat je met recht een krabbel mag noemen. Het document is rechtsgeldig.
Twee keer maak ik iets soortgelijks mee met mijn moeder. De eerste keer woont ze nog thuis. De dementie heeft al fikse gaten in haar geheugen geslagen. We willen bij de notaris de bewindvoering bij de kinderen leggen. De notaris moet beoordelen of mijn moeder nog voldoende wilsbekwaam is. Of ze beseft waar ze voor tekent. En of wij als kinderen onze moeder financieel geen poot – hier niet in de betekenis van handtekening – uit gaan draaien. Het is op het randje. Ook de notaris lost het op met de menselijke maat. Hij kent onze familie en vraagt naar oude buren en gebeurtenissen uit haar jeugd. Ja, die buurman van vroeger kent ze nog wel. Als de notaris had gevraagd welke rechten ze precies aan haar kinderen overdroeg, had ze hem glazig aangekeken. Ook omdat ze de financiën nooit zelf deed. De notaris vindt dat de handtekening mag worden gezet. Ze schrijft met bibberige hanenpoten haar naam onder het formulier.
Er is nog één handtekening nodig. Maar wat ik ook probeer, de pen blijft in een trillende hand boven het papier zweven. Zelfs een kruisje lukt niet.
De tweede keer lukt dit niet meer. Ze is net verhuisd naar het zorgerf in Putten en weet letterlijk niet meer waar ze het zoeken moet, alles is anders dan ze gewend is. In de administratieve afhandeling is nog één handtekening nodig. Wat ik ook probeer, de pen blijft in haar trillende hand boven het papier zweven. Zelfs een kruisje lukt niet. Pas later lukt het, met behulp van een geduldige medewerker, om haar naam onder het formulier te krabbelen.
De handtekening heeft een eigen kamertje in het taalhuis. Maar als je in het Land van Maas en Taal geen woning hebt, is het fijn als een gemeenteambtenaar ‘even koffie gaat halen’ en een notaris en zorgverlener begrijpen wat dementie met je doet.
Mijn volgende blog verschijnt eind augustus. Maar eerst: vakantie. Opnieuw naar Terschelling, met hopelijk een lekker zonnetje en een graadje of 23. Daar teken ik voor.
Ben Tekstschrijver
Wat was de belangrijkste handtekening in je leven? Welke had je achteraf beter nooit kunnen zetten? Of wil je naar aanleiding van dit blog iets zeggen over ‘de menselijke maat’? Reacties meer dan welkom.
Bijna 1000 vaste lezers gingen je voor.
Ben Tekstschrijver blogt ook op Zorgkaart Nederland, Mijnkwaliteitvanleven.nl, Taalvoutjes (Paus op non actief I Pferdreiten), Schrijven Online, D!scura, Nijkerk Nieuws en Aanlegplaats: thuishaven voor blogs vol literair talent en ook op Aanlegplaats: Ben de Graaf, het interview en De vangst van Ben de Graaf.
De belangrijkste handtekening in mijn leven? Die onder m’n eerste arbeidscontract — vol trots gezet met een pen die ik daarna direct per ongeluk in m’n overhemd stak… doploos.
En welke had ik beter nooit kunnen zetten? Die voor een ‘tijdelijk’ abonnement op de sportschool. Drie jaar later, 800 euro armer en nog steeds buiten adem van het opzoeken van m’n sporttas.
Wat betreft de menselijke maat: ik stel voor dat we een wet invoeren die bepaalt dat je bij elke handtekening ook een emoji moet zetten. Dan weten we meteen of het met tegenzin was 😬 of onder lichte dwang 😅.
Klinkt als een uitstekend contract met de weergoden — 23 graden en zon, daar zet ik ook m’n krabbel onder! Veel plezier op Terschelling, geniet van de zilte lucht, het zand tussen je tenen en vooral: even helemaal geen blogs. Laat de menselijke maat maar lekker op het strand liggen. 🏖️ Anders gezegd: even geen diepzinnigheid, geen ingewikkelde afwegingen – gewoon zon, zee en ontspanning. Even opladen en niks hoeven “meten”.
Haha, buiten adem op zoek naar je sporttas…
Dankjewel voor je reacties dit blogseizoen. Ik wens jou ook een goeie zomertijd. Tot augustus onder het blog en daarvoor al bij Brandi Carlile. 👍😎🎶😊😂🦉😀✌️👌🎼🎵️🌈🎤🎸🪕🎷🍽️⛺🌤✒️
Mooi verhaal weer, Ben!
Dankje Ron
Belangrijkste handtekening? Dat is waarschijnlijk die waardoor mijn meisje mijn vrouw werd. Maar dat moesten meer mensen ondertekenen.
Maar mijn eerste handtekening was op de kleuterschool. Toen mocht ik de contouren van mijn niet schrijvende hand vastleggen en ziedaar mijn eerste handtekening. Anatomisch verantwoord en van mij. Het inkteken ging iets minder, daar had ik waarschijnlijk een kruisje moeten zetten.
Achteraf bleek juist dat gekrabbel mijn signatuur.
De zomervakantie 1968 was aangebroken.
Nu ik daar ben, laat ik dit gebruiken als bruggetje om jou Ben een fijne zomervakantie toe te wensen. Tot augustus!
Haha, die ‘handtekening’ op de kleuterschool… Zou je die nu nog toepassen, dan heb je bij de trouwambtenaar wel een extra groot trouwboekje nodig.